Россия суд төзелешен һәм Суд эшләрен башкаруны реформалауга юнәлдерелгән үзгәрешләр үз көченә керде

- Беренче чиратта, гади гражданнарга нинди үзгәрешләр булачак?

-  Судта каралуга карата глобаль үзгәрешләр булды. Бу гомуми юрисдикция судларына үз хокукларын һәм законлы мәнфәгатьләрен яклауны сорап мөрәҗәгать итүче гражданнарның хокукларына һәм мәнфәгатьләренә кагылмый кала алмый.
Беренчедән, хәзер җәмәгать судлары кулланучылар хокукларын яклау өлкәсендә дәгъваның бәясе 100 000 сумга кадәр булган милек бәхәсләре буенча эшләрне карый алачак. Элек бусаганы 50 000 сум тәшкил иткән иде.
Икенчедән, суд аны җитештерә башлаган эшләр мәсьәләсе, ниһаять, оптималь хәл ителде. Яңалык кертелгәнче, ул судка мөрәҗәгать итмәгән зат документларны вакытын югалтып, яңадан тиешле судка бирергә мәҗбүр булган. Хәзер, әгәр суд производствоны башлаган очракта, документларны дөрес тапшырмаганда, ул хөкем ителү буенча эшне тиешле судка тапшырырга мөмкин. 
Өченчедән, гомуми юрисдикция суды хәзер, мондый күчеш кирәк булган очракта, бер процедурадан икенчесенә күчәргә мөмкин. Мәсәлән, әгәр эш барышында суд граждан суд эшчәнлеге тәртибендә карала торган эшнең административ тәртиптә каралырга тиешлеген билгеләсә, суд Административ суд эшчәнлеге кагыйдәләре буенча эшне карап тикшерүгә күчү турында билгеләмә чыгара. Якларга бернинди өстәмә гамәлләр дә күрергә туры килмәячәк. 
Моннан тыш, әгәр бер гаризада җитештерүнең төрле төрләренә (административ һәм граждан) караган таләпләр күрсәтелгән һәм аларны бүләргә мөмкин булмаса, гомуми кагыйдә буенча эш граждан суд эшчәнлеге тәртибендә каралачак. Әгәр таләпләрне бүлешергә мөмкин булса, суд әлеге таләпләрне карау буенча аерым суд эшчәнлеге кысаларында карар кабул итәчәк.
Шулай ук шуны да билгеләп үтәсе килә, Административ суд эшчәнлеге Кодексын ике яңа эш категориясе белән тулыландырдылар:
мәгълүмат-телекоммуникация челтәрләрендә, шул исәптән Интернет челтәрендә, РФдә тарату тыелган мәгълүматны тану һәм мәгълүмати материалларны экстремистик дип тану турындагы эшләр.

- Бу гамәлдәге законнарга үзгәрешләр кертүгә кагыла. Ә Россия суд эшчәнлеге системасында яңалык ничек барлыкка килде?
- Гомуми юрисдикция судлары киң колачлы реформага иреште, ул үзе артыннан гомуми юрисдикциядәге биш апелляция һәм тугыз кассация судларын булдыруга китерде. Яңа судлар РФ субъектлары белән территориаль туры килмәячәк суд округларына бүленгән. Һәр яңа суд структурасына президиум һәм өч коллегия: Граждан эшләре, административ эшләр һәм җинаять эшләре буенча.
Хәзерге вакытта бер судта берничә инстанция берләшергә мөмкин, бу исә суд эшчәнлегенең сыйфатын һәм бәйсезлеген киметә. Гомуми юрисдикциядәге судларның бу системасы үзгәрәчәк, һәм үз иерархиясе буенча суд арбитражлары системасын хәтерләтәчәк.
Ягъни, хәзер эш җәмәгать судында башланган булса, апелляция элеккеге кебек үк район судында узачак, ә менә кассация хәзер ТР Югары суды Президиумында түгел, ә яңа кассация судында (гомуми юрисдикциядәге алтынчы кассация суды (Самара шәһәре) булачак. Ә инде, әйтик, эш өлкә судында беренче инстанция буенча башланган булса, апелляция ТР Югары Судының Суд коллегиясендә түгел, ә яңа апелляция судында (гомуми юрисдикциядәге дүртенче апелляция суды (Түбән Новгород) булачак.
Гомуми юрисдикциядәге судлар системасын мондый үзгәртеп кору суд инстанцияләренең бәйсезлеген һәм мөстәкыйльлеген арттырырга тиеш.
2019 елның 1 октябреннән шулай ук гомуми юрисдикциядәге судларга төркем дәгъвалары белән мөрәҗәгать итү мөмкинлеге барлыкка киләчәк. Гомуми юрисдикция судына төркем дәгъвасын бирү өчен дәгъвачыга егерме кеше кушылсын, ә төркем дәгъвасы бирү өчен, элеккечә үк, кушылган биш кеше кирәк булачак.

- Арбитраж процессы да җитди үзгәрешләр кичерде. Алар, барыннан да элек, нинди аспектларга кагылачак?
- 451-ФЗ номерлы Федераль закон кабул ителгән Арбитраж процессуаль кодекска үзгәрешләр кертә. Әлеге статьяның яңа редакциясе нигезендә, арбитраж процессында яклар мәнфәгатьләрен юридик белгечлек буенча югары юридик белемгә яисә гыйльми дәрәҗәсенә ия булган адвокатлар һәм башка затлар гына яклый ала. Шулай ук яңа редакциядә югары юридик белем таләбе кагылмаган кешеләр дә күчерелгән. Аларга арбитраж идарәчеләре, патентлар ышанучылары, профсоюз вәкилләре керә. Законлы вәкилләргә, әйтик, оешма җитәкчесенә юридик белем яки гыйльми дәрәҗә булу таләпләре дә белдерелмәячәк.
Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, хәзерге вакытта вәкилләргә карата шундый ук таләп гражданлык процессында да куелачак. 
Әгәр элек арбитраж судында күпчелек өлештәге вәкилләр һәм юристлар булса, граждан процессына килгәндә, мондый норма суд эшләрен гражданнар өчен мөмкин кадәр арзанрак итәр иде. Шуңа күрә закон чыгаручы, Граждан эшләре буенча тикшерүләрнең үзенчәлеген исәпкә алып, һөнәри вәкиллеккә бары тик кассация инстанциясеннән башлап кына таләп итә. Җәмәгать һәм район судларына вәкиллек буенча яңалыклар кагылмаячак.
Р. Р. Хөснетдинова, ТР Дәүләт алкоголь инспекциясенең Арча территориалы әйдәп баручы белгеч-эксперты (административ-Хокукый мәсьәләләр буенча) 

русчасы

1 октября 2019 года вступили в силу изменения, направленные на реформирование  российского судоустройства и судопроизводства.
- Какие изменения коснутся, в первую очередь,  простых граждан?
- Глобальные изменения произошли в  отношении подсудности. Это не может не затрагивать права и интересы граждан, обращающихся в суды общей юрисдикции за защитой своих прав и законных интересов.
Во-первых, мировые суды теперь смогут рассматривать дела по имущественным спорам в сфере защиты прав потребителей при цене иска до 100 000 рублей. Ранее порог составлял 50 000 рублей.
Во-вторых, наконец-то оптимально решен вопрос с неподсудными делами, по которым суд уже начал производство. До нововведения  лицо, обратившееся не в тот суд, было вынуждено заново подавать документы в надлежащий суд, теряя при этом время. Теперь при неверной подаче документов в суд, которому дело неподсудно, если суд уже начал производство, он самостоятельно может передать дело по подсудности в соответствующий суд. 
В-третьих, суд общей юрисдикции может теперь уже будучи в процессе переходить из одной процедуры в другую, в случае если такой переход будет необходим. Например, если в ходе дела суд установит, что дело, рассматриваемое в порядке гражданского судопроизводства, должно быть рассмотрено в административном порядке, то суд выносит определение о переходе к рассмотрению дела по правилам административного судопроизводства. Сторонам никаких дополнительных действий предпринимать не придется. 
Кроме того, если в одном заявлении указаны требования, которые относятся к различным видам производства (административному и гражданскому) и разделить их не представляется возможным, то по общему правилу дело будет рассматриваться в порядке гражданского судопроизводства. Если разделить требования возможно, то суд будет принимать решение по рассмотрению этих требований в рамках отдельных судопроизводств.
Также хочется отметить, что Кодекс административного судопроизводства, дополнили двумя новыми категориями дел:
дела о признании информации, размещенной в информационно-телекоммуникационных сетях, в том числе в сети Интернет, информацией, распространение которой в РФ запрещено, и  дела о признании информационных материалов экстремистскими.
- Это касается изменений действующего законодательства. А что кардинально нового появилось в системе российского судопроизводства?
- Суды общей юрисдикции постигла масштабная реформа, которая повлекла за собой создание новых пяти апелляционных и девяти кассационных судов общей юрисдикции. При том, что новые суды разделены на судебные округа, которые не будут территориально совпадать с субъектами РФ. В структуру каждого нового суда будет входить президиум и три коллегии: по гражданским делам, по административным делам и по уголовным делам.
В настоящий момент в одном суде может совмещаться несколько инстанции, что снижает качество и независимость судопроизводства. В виду этого система судов общей юрисдикции изменится, и по своей иерархии будет напоминать систему арбитражах судов.
То есть теперь, если дело начато в мировом суде, то апелляция, как и ранее, будет проходить в районном, а вот кассация теперь будет не в президиуме Верховного суда РТ, а в новом кассационном суде (Шестой кассационный суд общей юрисдикции (г. Самара). А если, например, дело начато по первой инстанции в областном суде, то апелляция будет не в судебной коллегии Верховного Суда РТ, как ранее, а в новом апелляционном суде (Четвертый апелляционный суд общей юрисдикции (г. Нижний Новгород)).
Такое реформирование системы судов общей юрисдикции должно повысить независимость и самостоятельность судебных инстанций, которые осуществляют пересмотр судебных актов.
С 01.10.2019 также появится возможность обращаться с групповыми исками в суды общей юрисдикции. Для подачи группового иска в суд общей юрисдикции нужно будет, чтобы к истцу присоединились двадцать лиц, а для подачи группового иска в арбитражный суд по-прежнему понадобятся пять присоединившихся лиц.
- Не менее серьезные изменения постигли и  арбитражный процесс. Каких аспектов они прежде всего коснутся?
-  Принятый закон № 451-ФЗ вносит изменения в Арбитражный процессуальный кодекс. Согласно новой редакции этой статьи представлять интересы стороны в арбитражном процессе смогут только адвокаты и иные лица, которые имеют высшее юридическое образование или ученую степень по юридической специальности. Также в новой редакции перечислены те, на кого требование о высшем юридическом образовании не распространяется. К ним относятся арбитражные управляющие, патентные поверенные, представители профсоюзов. К законным представителям, например, к руководителю организации, требование о наличии юридического образования или ученой степени также предъявляться не будут.
Следует отметить, что аналогичное требование к представителям теперь будет предъявляться и в гражданском процессе. 
Если ранее в арбитражном суде представителями в большей части и были юристы, то, что касается гражданского процесса, такая норма сделала бы судопроизводство менее доступным для граждан. Поэтому, законодатель, учитывая особенность разбирательств по гражданским делам, предъявляет требование к профессиональному представительству только начиная с кассационной инстанции. Мировых и районных судов нововведения по представительству не коснутся.
Ведущий специалист-эксперт (по административно-правовым вопросам) Арского тероргана Госалкогольинспекции РТ Р.Р. Хуснутдинова

Фото:https://pixabay.com/ru/