Прокурор ул – борчу-хәсрәтең белән килердәй һәм дөреслекне табарга ярдәм итүче хөкүмәт хезмәткәре

Нурия Сабиржанова, район прокуроры, юстиция өлкән киңәшчесе                  
«Балаларыбыз ничек туклана  икән өебез­дән чы­гып киткәч... ач йөрми­ләрме, нәрсә ашыйлар...» һәрбер әти-әнине бик борчый тор­ган сорау…
Очрашуларның берсендә күп балалы гаиләләрнең мәктәптә укучы балаларына тук­лану бушлай булырга тиешме дип сорап та мөрәҗәгать иттеләр.
Чынлап та, РФ Президенты «Күп балалы гаиләләргә социаль ярдәм чаралары турында»гы 431нче номерлы Указының беренче пунк­тының б) өлешендә күрсәтелгәнчә (кертелгән үзгәрешләр белән), күп балалы гаиләләрнең мәктәптә укучы балаларына  туклану (иртәнге аш hәм өйлә ашы) бушлай каралган. Әмма ләкин шул  ук Указнын  беренче пунктының а) өлешендә  Президентыбыз күп балалы гаиләләр категория­сен  Рәсәй Федерациясенең составына  кергән рес­публикалар, яклар, өл­кәләрнең Министрлар Ка­бинетына, башкарма ор­ганнарына  үзләренә бил­геләргә бое­рык бирә.
Татарстан Республикасы Әтнә районының баш­карма комитеты җи­тәкчесе 2019 елның 29 мар­тында имзалаган 91нче карары нигезендә   буш­лай иртәнге аш  дүрт бала hәм күбрәк балалар бул­ган гаиләләрдәге мәктәптә укучы балаларына ка­ралган.
Димәк, муниципаль баш­­карма орган буларак, Татарстан Республикасы Әтнә районының башкарма комитеты кабул иткән ка­рары  РФ Президенты «Күп балалы гаиләләргә со­циаль ярдәм чаралары ту­рында»гы 431нче номер­лы Указына каршы кил­ми.
Бик күпләребезне пен­сия яшенә, күләменә,  тү­ләүнең тәртибенә, читтән кайтып урнашучы  пенсия яшендәге  кешеләрнең  пенсия билгеләү өчен нигез булып торган  документларын  (юнәлтүдә) булдыруда  ярдәм итүне  сорап  килүләре борчуга сала. Бу – беръяктан  кануннарны (законнарны,  халыкара килешүләрне) камилләштерүне сораса, икенче яктан – вазыйфаи затларнын халыкка карата үтә кайгыручанлыкларын таләп итә.
Әйтик,  берәүнең ими­ниятләштерү пенсиясе кү­­ләмен кабат исәпләүне со­рап хезмәт хакы белеш­мәсе белән Пенсия фон­дының Татарстан Рес­публикасы Арча һәм Әт­нә районнары буенча ида­рәсе территориаль бү­лекчәсенә   мөрәҗәгатен  кире кагулары турында...
Бу кеше иминиятләштерү пенсиясе билгеләүне сорап мөрәҗәгать иткән. Мөрәҗәгать  иткәндә  чит илдә урнашкан (Бәйсез Дәүләтләр Берләшмәсе илләре) җитештерү берләшмәсендә эшләгән чорын ачыклау­чы белешмәләр тапшырылмаган булган. Ул ва­кытта  закон кысаларыннан чыгып ачыклаучы белешмәне тапшыру өчен өч ай вакыт бирелгәнлеге турында әйтелгән. Ул вакытта, (билгеле инде, яшәр өчен акча кирәк) бу кеше хезмәт хакын исәпкә алмыйча гына, картлык буенча пенсия­не кичекмәстән билге­ләү­не сораган. Өстәмә до­кументлар тапшыргач, пенсиянең кабаттан исәп­ләнеләчәге турында  аңла­тылган.
Шул илнең Пенсия фонды идарәсе җитәкчесенә  мөрәҗәгать итүченең эш стажын  һәм хезмәт хакы күләмен ачыклаучы белешмә алуга булышлык итүне сорап, 2 хат җи­бә­релгән, әмма ләкин  рас­лаучы документлар бү­генге көнгәчә алынмаган.
Әйе, 28.12.2013 елдан “Иминиятләштерү пенсияләре турында” 400нче Федераль законның (үзгәрешләр hәм өстәмәләр  белән) 21нче маддәсе 9нчы пункты нигезендә, пенсия белән тәэмин итүне башкаручы оешма ими­ниятләштерү пенсия­се түләүләрен билгеләү өчен кирәкле булган доку­ментларның һәм алардагы мәгълүматларның  дө­реслеген тикшерергә хак­лы.
28.12.2013нче елдан “Иминиятләштерү пенсияләре турында” 400нче Федераль законның 22нче маддәсенең 8нче бүлегендә иминиятләштерү пен­сиясе түләүләрен билгеләү өчен кирәкле булган документлар тикшерелгән очракта, дәүләт органнары, җирле үзидарә органнары яисә алар карамагындагы  органнар  тарафыннан кирәкле документлар билгеләгән һәм дөреслекне вакытында тапшырмаган очракта, пенсия белән тәэмин итүне башкаручы оешма әлеге органнардан сорап язылган гаризаның каралу вакытын тикшерү тәмамланганчы туктатып то­рырга хокуклы, ләкин өч айдан да артыкка түгел диелә.
Мөрәҗәгать итүче кабат РФ Пенсия фонды идарәсенең Арча һәм Әтнә районнары бүлекчәсенә ими­ният­ләш­терү пенсия­се кү­лә­мен кабат исәпләүне сорап  бара һәм шул чит илдә урнашкан җитештерү берләшмәсе тарафыннан бирелгән  хезмәт хакы турындагы белешмәне тапшыра.
Хезмәт хакы турында­гы белешмәнең  гариза язучы тарафыннан тап­шырылуы сәбәпле, РФ Пенсия фонды идарәсе, документлар бирүнең ни­гезлелеген тикшерү максатыннан, 28.12.2013нче елгы “Иминиятләштерү пенсияләре турында” №400нче Федераль законның 21нче маддәсенең 9нчы пунк­тына нигезләнеп, шул  җитештерү берләшмә­се­нә    мөрәҗәга­тен юллый.
Картлык буенча ими­ният­ләштерү пенсиясенең күләмен кабат исәп­ләү өчен кирәкле документларны бирүнең нигезлелеген тикшерү барышында гариза карауның вакытын туктату турында  карар кабул ителгән.
Билгеле булганча, 01.07 2019нчы елдан РФ Пенсия Фонды идарәсенең  29.05 2018дә чыгарылган  №281П карары нигезендә, Пенсия фондының Арча һәм Әтнә районнары буенча идарә составына кергән Татарстан Респуб­ликасы Әтнә райо­ны клиентлар хезмәте (бүлек хокукында) Татарстан Республикасы Саба райо­ны Республика Пенсия фонды идарәсе итеп үзгәртелгән (районара). Шул сәбәпле штатлар кыс­картылган һәм  пенсия билгеләүне кабат исәпләү тулысынча Россия Федерациясенең Татарстан Республикасы Саба районы Пенсия фонды идарәсе дәүләт оешмасына күчкән.  Барлык документлар да әлеге оешмага тапшырылганы билгеле булды.
Бу чит илдән җавап алынмау сәбәп­ле, мөрәҗәгать итүче тап­шыр­ган  белешмәләр бирелү факты расланмады дип табылып Татарстан Республикасы Саба районы Пенсия фонды идарәсе дәүләт оешмасы (районара) карары нигезендә иминият пенсиясен кабат исәпләү  кире кагылган.
28.12.2013нче елдан “Иминиятләштерү пен­сияләре турында” №400нче Федераль за­кон­­ның 2 статьясы  3нче бү­леге нигезендә (алга та­ба Федераль закон – №400-ФЗ), әгәр Россия Фе­дерациясенең халыкара килешүе тарафыннан,  күрсәтелгән Федераль законда каралганнан баш­ка төрле кагыйдәләр бил­геләнелсә, Россия Феде­рациясенең халыкара килешүе кагыйдәләре кулланыла  диелгән.
Әлеге пункт пенсия билгеләү юнәлешендә,  Рос­сия Федерациясенең халыкара килешүе кагый­дәләре төрле халыкларның законнарына караганда өстенлекле булуын кабатлый (Россия Федерациясе Конституциясенең 15нче статьясы). Әлеге килешүләр рәтенә 13.03.1992нче елда кабул ителгән Бәйсез Дәүләтләр Берләшмәсе илләре гражданнарының пенсия белән тәэмин итү өлкәсендәге хокукларын га­рантияләү турындагы килешүе керә (әлеге килешү Әрмәнстан, Белорусия, Казахстан, Кыргызыстан, Россия, Таҗикстан, Төрекмәнстан, Үзбәкстан, Украина дәүләтләре гражданнарын пенсия белән тәэмин итү мәсьәләләрен көйли).
Шулардан чыгып, пенсия белән тәэмин итүне тормышка ашыручы органнар, Россия Федерациясе законнары кагыйдәләренә таянып, гражданнарның килешүдә катнашучы дәүләтләр тер­риторияләрендә алын­ган хезмәт (иминият­ләштерү) стажлары һәм хезмәт хакларын раслау­чы документларга, аларның тутырылышына  тиешле таләпләр билгеләргә бурычлылар.
Гражданнарның хез­мәт (иминиятләштерү) стажлары һәм хезмәт хак­­ларын раслаучы до­ку­ментлар буларак хез­мәт кенәгәләре; компе­тентлы органнар тарафыннан язылган белешмәләр; хезмәт яисә башка эшчәнлек алып барылган оешмалар, органнар, учреждениеләр тарафыннан бирелгән бе­лешмәләр; килешүдә катнашучы дәүләтләрнең законнары таләбендә тутырылган һәм бирелгән архив белешмәләре; пенсионерларның башка дәүләт территориясендә яшәгән чорда билгеләнгән һәм түләнгән пенсия документлары кабул ителә.
13.03.1992нче елда кабул ителгән Килешүнең 11нче маддәсе нигезендә Бәйсез Дәүләтләр Берләшмәсе илләрендә һәм 1991нче елның 1нче декабренә кадәр СССР составына кергән илләр территорияләрендә тиешле тәртиптә бирелгән пенсия белән тәэмин итү өчен кирәкле документлар Килешүдә катнашкан ил территорияләрендә рәс­миләштермичә дә кабул ителә. Шунлыктан, 01.12.1991нче елдан соң би­релгән хезмәт стажы һәм хезмәткә түләү турындагы мәгълүматлар күрсәтелгән документлар компетентлы органнар тарафыннан рәс­ми­ләштерелергә тиеш.
Димәк, югарыда күрсәтелгән килешү кысаларында, СССРның элеккеге илләре РФның территориаль органнары белән килешү нигезендә, килешүдә катнашкан илләр территорияләрендә билгеләнгән хезмәт  (иминият) стажларын һәм хезмәт хакларын бар­лык очрак­ларда да компетентлы органнарга җибәрелгән мөрәҗәгатьләр юлы белән раслау зарур.   
Әмма ләкин мөрәҗагать итүче ТРның Саба районы Пенсия фонды идарәсе дәүләт оешмасының (районара) иминият пенсиясен кабат исәпләүне  сорап язган  гаризагызны кире кагу турындагы карары белән риза түгеллегегезне белдереп судка шикаять юнәлтергә хокуклы. Саба районы Пенсия фонды идарәсе дәүләт оешмасы (районара) мөрәҗәгать итүчегә  хокукларын аңлатырга  тиеш иде.
Икенче очракта – мөрәҗәгать итүченең гозере – пенсия күләмен арттыру өчен алынган архив белешмәсендә исем-фамилиясе хәзерге фамилиясенә туры килмәве турында, шул сәбәп­ле Пенсия фондының Арча һәм Әтнә районнары буенча идарәсе территориаль бүлекчәсе белешмәне кире кагуы турында.
Чынлап та,   документлардан  күренгәнчә, архив оешмасы тарафыннан  бирелгән белешмәдә  исем-фамилиясе бертөрле язылган, документларында икенче төрле күрсәтелгән. Әтнә районы Пенсия фонды бүлеге тарафыннан бирелгән җа­вапта Сез биргән архив белешмәсендә күрсәтелгән фамилиянең паспорттагы фамилия белән тәңгәл килмәве сә­бәпле, пенсиягә чыгу өчен хезмәт хакын исәп­ләү мөмкин түгел диелгән hәм судка мөрәҗәгать итергә тәкъдим ителгән. Бу очракта  территориаль Пенсия фонды идарәсе бүлекчәсе урынлы кире каккан, чөнки бу оешманың гражданнарның хокук билгеләүче документының иясен  билгеләү  хокукы  закон тарафыннан каралмаган.
Хокук билгеләүче документның дөрес фактын билгеләү пенсия белән тәэмин итүгә хокукны гамәлгә ашыру өчен юридик әһәмияткә ия булып тора.
Димәк,  суд органнарына архив белешмәсе булу фактын билгеләү турында гариза белән мөрәҗәгать итәргә, архив белешмәсенең дөрес­тән дә, Сезнең исемгә бирелгәнлеген раслауны сорарга кирәк була. Чөнки Россия Федерациясенең Гражданлык процессуаль кодексының  264 маддәсе нигезендә, суд гражданнарның, оешмаларның шәхси яки милек хокук­лары барлыкка килүгә, үзгәрүгә, туктатылуга бәйле фактларны билгели. Әлеге маддә нигезендә, суд документта күрсәтелгән хокук билгеләүче документларның затка, затның исеме, атасының исеме яки фамилиясе, паспортта күрсәтелгән затның исеме, әтисенең исеме яки фамилиясе белән туры килми торган документларны билгеләү турындагы эшләрне карый.