Үсенте сатучылар: "Төшле җиләк-җимешләрне (слива, чия, төче чия, абрикос) - язын, орлыклыларны - алма, грушаны көзен утыртсаң яхшы", - дигән фикердә.
(Казан, 6 май, "Татар-информ", "Ватаным Татартсан", Лилия Нурмөхәммәтова). Бакчага утыртыр өчен нинди үсентеләр алырга икән дип Казан урамнарын урап кайттык әле. Базарга да бардык, күргәзмәдә дә булдык, махсуслашкан кибеткә дә сугылып чыктык. Җимешендә төш булган агачларны - язын, орлыклыларын көздән утыртырга кирәк. Белгечләр безгә шундый киңәш бирде, дип яза "Ватаным Татарстан" газетасы.
Башкаланың Колхоз базарында элек-электән авыл, бакчачылык өчен кирәк булган әйберләр сатылгач, юлыбызны шуннан башларга булдык. Дөресен әйтергә кирәк, биредә элеккеге кебек күпләп үсенте сатмыйлар хәзер. Һәрхәлдә, безгә шулай тоелды. Әмма сайлау мөмкинлеге бар. Үз бакчасында үстереп, башкаларга сатучылар күбрәк. Ак яулыгын бәйләгән апа сирень куагын безгә 50-200 сумга тәкъдим итте. Питрәчтән килгән розалар - 150 сум. Бу чәчәкнең бәясе, сортына карап, 250 сумга кадәр җитә. Лаеш районының Столбище авылында үзебез үстердек дип чия, кара карлыган үсентеләре сатып торалар. Аларның бәясе 250-350 сум тирәсендә тирбәлә. Биектау районында үскән слива, алма, чия үсентеләре - 250-300 сум. Сатучысы Света ханым берничәне алган очракта бәясен төшерергә дә вәгъдә итте. Тамырлары яхшы күренә анысы. Бүген генә казып алдык, алыгыз, үкенмәссез, ди. Янында сатып алучылар да бар. Бер ир ике төп алмагач үсентесе алды. Ничек утыртырга икәнен дә өйрәтте Света ханым. "Менә бу ялганган өлеше җирдә күмелеп калырга тиеш түгел, чыгып калсын, күпләр ясый торган ялгыш бу", - диде ул. Аның каравы биредә Чувашиядән килгән орлык суганы бик күп. Килосы 100-250 сум тора.
Бакчачылык күргәзмәсе
Башкалада 6 майга кадәр бакча кирәк-яраклары, үсентеләр белән сату итүче күргәзмә эшли. Сәфәребезне әнә шунда дәвам иттек. Монда кайлардан гына килмәгәннәр дә, ниләр генә сатмыйлар. Вологдадан килүчеләр шәфталу үсентесен үтереп мактый. 350 сум торучы әлеге куак салкынга чыдам, бик яхшы үсә икән. "Бездә сезгә караганда һава торышы кырысрак, бездә үскәнне, сездә ничек үсмәсен?!" - диләр.
Алардан бераз киткәч, Киров өлкәсеннән килгән сату ноктасына тукталдык. Биредә җылы якларда бик киң таралган кизил куагы бар иде. Сатучысы Владиславтан аның турында сораштык. "Бу куак бер метр чамасы үсә. Аны ялгызын гына утыртырга ярамый, зелпе, сырганак кебек парлап утыртырга кирәк. Бер төп кызыл, бер төп сары җимеш бирә торганын утыртырга мөмкин. Куактан 20 килога кадәр уңыш җыярга була. Бу читтән кайтартылмаган, үзебездә үскән. Берсен 200 сумнан сатабыз. Берничә үсенте аласыз икән, ташлама да ясыйм", - ди егет. Ә менә шәфталу үсентесе белән кызыксына башлагач, юк, безнең якларда үсмидер ул, дип җавап бирде. Аптыраган инде бу сатучыларга!
Кировтан килгән сатучыдан, нинди җиләк-җимеш агачлары утыртыйк икән, дип сораша башладык. Алмагачның кышкы сортларыннан Семеринконы алсагыз, оттырмаячаксыз, дип киңәш итте. Ул баштагы мәлдә бик әче булса да, җыеп алганнан соң акрынлап өлгерә, бик хуш исле, баллы була икән. Башкирская красавица, Богатырь, Звездочка, Синап Орловский, Синап Северныйны да алучылар шактый икән. Көзге сортлардан - Осенний полосатый, Пионер Севера, Антоновка, җәйгеләрдән - Белый Налив, Конфетный, Карабовка, Летний Полосатый (иң беренче өлгерә торган алма, сусыл, эчке ягы да алсу төстә) өстенлек бирергә киңәш итте. Сливаның Президент, Медовая, Евразия, чиянең Молодежная, Шоколадница, Любская, Мичуринская, Шпанка сортлары безнең якларда әйбәт үсә икән. Тик шунысы бар: слива, чиянең кайбер сортларын парлап утыртырга кирәк. Төче чияне (черешня) дә белеп утыртсаң, яхшы гына уңыш алырга була икән. Ипуть, Ленинградская черная, Московская красная, Фатеж, Розовая, Валерий Чкаловны утыртып карарга кушты. Кура җиләгенең Геракл, Новость Кузьмина, Бальзам, Бриллиантовая, Гордость России, Брянская дива, Чудо малина, грушаның Медовая, Русская красавица, Лада, Память Яковлева сортларына өстенлек бирергә була, диде.
Үзләрен Чувашиядән дип таныштырган сатучылар янында халык шактый җыелган. Тик үсентеләренә түгел, телефон номерларына күз төште бит. Шикләнә калдык. Машинаның дәүләт номерына игътибар итәргә булдык. Алгы номеры алынган иде. Арткы борт төшеп тора, ә анда номер алынмаган. Ничек итсәк иттек, машинадагы 123 нче төбәк - Краснодар крае икәнен белдек.
Хәер, биредә үзебезнекеләрне дә күрергә була иде. Лаеш районының Атабай авылында үскән виноград үсентеләре, Вознесение бистәсендә үскән безнең өчен әлегә ят җиләк куаклары, Яшел Үзән бакчасындагы чәчәк үсентеләре белән дә кызыксындык.
Розалар сатып торучы Ленар Әхтәмов Балык Бистәсе районының Яңа Арыш авылыннан килгән. Ул бер гектар җирдә 56 төр роза үстерә. Мондый күргәзмәләрдә элек тә катнаштым, ди. "Минем даими клиентларым бар, шулар белән эшлим. Безнең якларга яраклашкан сортлар саткач, кеше ала. Сездән алган әйбәт үсә, диләр. Дөресен әйтим, бу кәсепкә кереп киткәндә бик авыр булды. Ялгышлыклар белән өйрәндек. Роза үстерүнең бөтен нечкәлекләрен беләбез хәзер", - ди Ленар.
Махсуслашкан кибет
Соңгы елларда халык арасында шактый популярлашкан бер сәүдә ноктасына да кереп чыктык. Дөресен әйтик, биредә бәяләр бераз кыйммәтрәк. "Бары үзебезнең табигать шартларына яраклашкан сортлар гына алып кайтабыз. Галимнәр белән тыгыз элемтәдә эшлибез", - диделәр безгә. Бер еллык алмагачлар - 350, ике еллыклар 470 сум тора. Биредә безгә җәйге сортлардан Горнист, Яблочный спас, Мантет, көзгедән - Бессемянка, Солнышко, Услада, кышкылардан - Легенда, Багатырь, Рождественское сортларын киңәш иттеләр. Колонна сыман алмагачлардан Президент, Малюха, Васюган, Останкиноны алырга куштылар. Кизил турында да сораштык. Биредә Кизил грушевидный сорты бар икән. "Ул тыгыз туфракны яратмый. Аңа уртача ачылыктагы, йомшак туфрак кирәк. Карлыган үсә торган туфракка караганда ачырак булса яхшы. Безнең якларда туфрак ачы, бу төр үсемлек үсәргә тиеш. Бермә-бер күләмдә черемә, ком, көл салып утыртырга кирәк. 290 сум тора. Аның тагын Волгоградный дигән сортын үстереп карарга була. Парлап утыртырга кирәкми", - диде биредә эшләүче Рөстәм.
Сливаның Дальневосточный, ягъни Китайская слива, абрикосның Триумф, Чемпион Севера, Саратовский рубин, Красавец сортларына өстенлек бирергә куштылар. "Төче чияне утыртканда серкәләндерүче сортлар да булырга тиеш. Мисалга, Фатеж аласыз икән, янәшәсендә Бряночка утыртмасагыз, җимешсез калуыгыз бар. Алар икесе бер вакытта чәчәк атып, бер-берсен серкәләндерергә тиеш", - ди Рөстәм.
Безгә теләсә нинди үсенте алмаска куштылар. "Директорыбыз үсемлекләр турында бик күп белә. Ул бары тик үзебездә үсә торганнарын гына кайтарта. Базарларда колонна сыман груша саталар. Җитәкчебез аның әлегә безнең шартларга яраклашып бетмәвен, моның өчен берничә ел кирәген әйтә", - ди Рөстәм.
Биредә үсентеләрне язын утырту күпкә отышлы икәнен әйттеләр. Яхшылап сугарырга да куштылар. "Көн саен бакчага чыгып су сибәргә мөмкинлеге булмаган, читтә бакча тотучыларга гына көзен утыртырга киңәш итәбез. Тагын шунысы бар: төшле җиләк-җимешләрне (слива, чия, төче чия, абрикос) - язын, орлыклыларны - алма, грушаны көзен утыртсаң әйбәт", - диделәр.
Агропром
Биредә дә үсентеләр белән сату итәләр. Дөрес, сатучылар да, алучылар да күп түгел. Халык, билгеле, атна ахырында күбрәк. Монда Питрәч, Буа, Яшел Үзән җирлекләрендә үскән үсентеләр дә, Мәскәү өлкәсеннән кайтартылганнары да бар. Бәяләр дә төрле. Карлыганны, мәсәлән, 150-350 сумга алырга була. 350 сумлыгы быел бераз карлыган да бирәчәк, дип ышандырдылар. Агачларның бәясе төрлечә. 500 сумга да, 200 сумга да алырга мөмкин.
- Халыкка ничек утыртырга, кайчан кисәргә, кышка ничек итеп төреп калдырырга икәнлеген аңлатып бирәбез, - ди исемен әйтергә теләмәгән сатучы ханым. - Җиләк-җимеш агачын утыртасың икән, аларны тиешенчә карарга да кирәк. Бер кеше килгән иде. Аның бакчасында төче чия, абрикоска кадәр җимеш бирә, ә карлыганы уңыш бирми интектерә икән. Сәбәбен дә ачыкладык. Баксаң, бөтен җирен биек койма белән томалап бетергән, ә карлыган мондый шартларда үсә алмый.
Нет комментариев