Мәңгәр музыканты

Ул аксылрак сакаллы, кечерәк гәүдәле карт булып күз алдында тора. Аның тормышы - гади авыл татарының шул чордагы яшәешенең типик чагылышы. Авыр игенче хезмәтеннән арынып торган вакытларда, тормыш алып бару өчен, бәхет эзләп читкә чыгып китү гадәти күренеш булган. Мөхәммәтҗан да Бакуга китеп нефть промыселләрендә хезмәт куя. (Анда Мәңгәрнең Гарифҗан да эшли, ул аннан бер кулын өздереп кайта, соңыннан авылның иң оста бакчачысы булып таныла. Мәңгәр халкы "Чулак Гарифҗан"ны әле дә зур хөрмәт белән искә ала). Бакуда эшләгәндә Мөхәммәтҗан үзеннән 22 яшькә яшьрәк булган, 14 яшьләр тирәсендәге мөсафир, ятим кызны оч­ра­та, аны тәрбияли, өр-яңадан киендерә, Мәңгәргә алып кайтып, шул кызга өйләнә. Битендә миңе булган Миңкамал исемле чибәр кыз Мәңгәрнең иң оста тегүчеләренең берсе булып таныла. Аның Крупская исемендәге промартельнең Мәңгәр филиалында те­гүче булып эшләгәне хәтердә калган. Мөхәммәтҗан абый белән Миңкамал апаның 2 улы, 1 кызы булган. 1923 елгы олы улы Мостафа 1942 елда сугышка китә һәм шул ук елны хәбәрсез югала. 1926 елгы Абдулла да Бөек Ватан сугышында катнаша. 1930 елгы кызлары Мәликәнең хәрбигә кияүгә чыкканы хә­теремдә.

Аларның ул вакытта өйләре кечкенә булып, ул да тегәргә китергән заказлар белән тулы булыр иде.Мөхәммәтҗан абый - алтын куллы кеше. Ул колхозның ындыр табагындагы кул белән әйләндерә торган машиналарын ремонтлый. Аны халыкка таныткан нәрсә - аның үзе ясаган скрипкасы. Махсус белеме, тиешле җиһазлары, кораллары булмаган килеш, кул астындагы материаллардан ул аны ничек ясагандыр, монысы бик гаҗәп. Ләкин ул бу скрипкасы белән клубларда уйный, концертларда чыгыш ясый, кичләрен капка төпләрендә халыкны моңландыра, җыйналган бала-чаганы биетә. Мөхәммәтҗан абый - скрипкада, укытучы Байбеков Закир абый - мандолинада, Муллагалиев Дәүли абый һәм аның уллары тальянда уйнап, музыкаль ансамбль буларак та чыгыш ясыйлар. Бу музыкантлар инде бакый дөньяга күчтеләр, ләкин алар уйнаган көйләр әле дә күңелдә яңгырап тора.

Вакытында тиешле белем, тиешле шартлар тудырылган булса, Мөхәммәтҗан абый да Амати, Страдивари кебек мәшһүр оста булып җитешкән булыр иде.

Мөхәммәтҗан абый өлкән буыннар кү­ңе­лен­дә бүген дә саклана. Ә менә хәзерге яшь буын аны белми. Минем бу язмам яшьләр күңелендә Мәңгәр тарихы, аның кешеләре белән аз-маз кызыксыну уятса, мин бик шат булыр идем.