Рабит Батулла: «Татарларның ата-баба исемнәреннән ваз кичә башлауларына 90 ел тула, бу олуг бәйрәмне уздырырга бүгеннән әзерләнергә кирәктер!»

(«Шәһри Казан» гәзитәсенең быелгы 6 декабрь санында басылган Йолдыз Шәрипованың «Исемең... ямьсез...» мәкаләсенә кайтаваз)

Татар зыялыларының (зыясызларының) утызынчы еллардан алып, бүгенгә чаклы балаларына кушкан исемнәре татарның таркалу (деградация) упкынына таба ажгырып барганы турында сөйли. Чит-ят исем, мәгънәсез (уйдырма) исем йөртүчедән: атаң-­анаң кем иде, дип сорап тормагыз, алар укытучы яки укытучыларга охшарга тырышучы калхузчы булган. Күбесенең ата-анасы 1917 елгы түнтәрелештән соң совет мәктәбендә кыска вакытлы сыйныфларда укып чыккан укытучылар булган. Аларны хәреф танырга, укыр­га-язарга өйрәткәннәр. Табигый ки, алты айлык, бер еллык курс­ларда тирән белем бирә алмаганнар. Димәк, ул укытучылар (бөтенесе дә түгел, әлбәттә) балаларга зыялы тәрбия бирергә әзерлекле булмаган, төпле белем алмаган. Мин авылда унъеллыкны тәмамладым, остазларым турында күп мәртәбәләр язып чыктым. Безнең мәктәптә гаять талантлы укытучылар күп иде. Алар безгә төп­ле белем биргән. Ләкин формаль гына дәрес бирүчеләре дә, мәгънәсезләре дә җитәрлек иде.
Сүзем исемнәр турында иде. Татар язучылары, сәнгатьчеләре кушкан исемнәрне бергә җыеп бакканда, менә мондый исемлек пәйда булды:

Адлер Тимергалин - язучы
Альберт Мифтахетдинов - язу­чы
Альберт Хәсәнов - язучы
Альберт Шакиров - телевидение хезмәткәре
Альянс Сабиров - журналист
Амур Фәлахов - журналист

Велорик Вәлиуллин - баянчы
Венера Ганиева - җырчы
Венера Шәрипова - җырчы
Венера Якупова - журналист
Венерулла Якупов - дин эшлек­лесе
Виктор Шәрәфетдинов - биюче

Зоммер Гыйләҗев - журналист

Инга Бикбулатова - язучы

Клара Булатова - шагыйрә
Клара Хәйретдинова - артистка
Клара Таҗиева - музыка белгече

Лек Вәлиев - режиссер
Лена Шакирҗанова - шагыйрә
Ленар Гыйльметдинов - футболчы
Лирон Хәмидуллин - язучы
Лерон Ләбиб - язучы
Лиана Әмирханова - язучы
Луиза Гариф кызы Космылина - башкарма тәшкилат җитәкчесе
Луара Шакирҗанова - артистка
Луиза Хәйретдинова - композитор
Луиза Салиәскарова - артистка
Люция Гиззәтуллина - язучы
Люция Фаршатова - журналист
Люция Галләмова - артистка
Люция Хәмитова - артистка

Максим Шәрәфетдинов - журналист
Марат Әмирханов - язучы
Марат Зарипов - музыкант
Марат Таҗетдинов - шагыйрь
Марат Закиров - язучы
Марат Кәбиров - язучы
Марсель Галиев - язучы
Марсель Гарипов - язучы
Марсель Зарипов - журналист
Марсель Әхмәтҗанов - галим
Марсель Таишев - мәдәният министры
Марс Макаров - музыкант
Марс Ахунов - язучы

Рада Нигъмәтуллина - сынчы-рәссам
Рафаил Газизов - язучы
Рафаэль Билялов - композитор
Рафаэль Ильясов - җырчы
Рафаэль Мостафин - тәнкыйтьче
Рафаэль Сәхәбиев - җырчы
Рафаэль Төхфәтуллин - язучы
Рафаэль Хәкимов - сәясәтче
Республиканец Басыйров - җырчы Зифа Басыйрованың ире
Роберт Батуллин - язучы
Роберт Әбүлмәмбәтов - артист, театр мөдире
Роберт Әхмәтҗанов - шагыйрь
Роберт Бикмөхәммәтов - тәнкыйтьче
Роберт Галиев - һәвәскәр режиссер
Роберт Миңнуллин - шагыйрь
Роберт Рәкыйпов - шагыйрь
Роберт Шәймәрданов - театр директоры
Роберт Шакиров - мәгариф министры урынбасары
Рим Кәримов - журналист
Рубин Абдуллин - музыкант
Рудольф Нуриев - балет артисты
Роальд Сәгъдиев - академик

Светлана Гультяева - язучы
Символ Гәйнетдинов - артист

Фердинанд Сәлахов - җырчы
Флёра Ганиева - галимә
Флёра Тарханова - язучы
Флора Әхмәтова - галимә
Флюра Сөләйманова - җырчы
Флюра Хәмитова - артистка

Шмидт Сафиуллин - музыка укытучысы

Эльба Закирова - артистка
Эльс Гаделев - диктор
Энгель Таһиров - галим
Эрнст Юлдашев - тыйб гыйлемнәре докторы
Эрот Зарипов - рәссам

Балаңа чит исемнәр куштыру ул - үз милләтеңнән оялу, үз исемеңнән оялу, кимсенү билгесе. Ә безнең исемнәр оялырлык түгел, әйтик: Айнури, Алпар, Арслан, Байхан, Барлас, Булат, Гәүһәр, Гөлйөзем, Гөлчирә, Гөлчәһрә, Җангир, Җәүһәрия, Җофар, Җанбикә, Йөзлебикә, Кубрат, Мансур, Мират, Мирас, Нурлан, Саттар, Таймас, Таштимер, Ташсуар, Котлыбай, Тәбриз, Туктар, Туран, Тургай, Туфан... Юкса әллә нинди тузга язмаган исемнәр кушалар иде татарлар: Экзема (тире авыруы), Зания (фахишә), Марсельеза, Регион, Сталина, Карлмаркс, Сифон, Ракурс, Рево, Люция, Нер (имеш, Революционер), Карбюратор, Регулятор, Магнито исемнәре белән тулган иде дөнья... Инде дә килеп, чын татар исемнәрен балагызга куштырырга теләмәсәгез, сез шушы исемнәрне файдалана аласыз. Бер кешедә дә булмаган исемнәр уйлап, баш катырмагыз, әзерләрен балаларыгызга кушыгыз. Менә ул исемнәр.
Кызларга: Айробикә, Альтернатива, Ассимиляция, Атлантида, Бактерияна, Бацилла, Бижетурия, Богема, Гаймарита, Диалектина, Имиджина, Истерия, Клюква, Компьютрина, Лесбина, Мазохиня, Макросфина, Манчестрина, Миастения, Нейтрина, Парнографина, Росомаха, Сапландрия, Сифилинә, Толерантина, Экзема, Эпитафия, Фитнеса, Шизофрина, Цикория, Чумзия, Чумиза...
Малайларга: Альфонс, Аспирант, Ваучер, Венерик, Геморрой, Гомик, Гомосфер, Каптенармус, Клаксон, Калькулятор, Каттамаран, Компромат, Ловелас, Мазохшах, Мизандрия, Микшер, Мутон, Некрофил, Парсек, Партактив, Револьвер, Риелтор, Сопромат, Стандарт, Сифон, Символ, Сипарат, Сутинёр, Толерант, Факс, Фасон, Фаллосхан, Флюгер, Фюзеляж, Чумамур...

Әйдәгез, татарлар, тагын бер шаккатырыйк дөньяны!
Атаклы әдибебез Мирсәй Әмир узган гасырның башында ук бу килешсез гамәлне (тузга язмаган исемнәр кушу сөрешен) тәнкыйть утына тоткан иде: Мирсәй ага язган хикәядә камсамул егет белән камсамулка өйләнешә дә уртак балаларына исем эзли башлыйлар, эзли торгач табалар бит, игезәк сыңары оланга - Геморрой, кыз­чыкка Гонорея исеме куштырып кайталар. Димәк, адәм әйтеп, адәм ышанмаслык исемнәр кушу татарларда егерме бишенче елларда ук башланган һәм бүген дә дәвам итә. Татарларның ата-баба исемнәреннән ваз кичә башлауларына туксан ел тула, бу олуг бәйрәмне уздырырга бүгеннән әзерләнергә кирәктер!
Булмас димә, дөнья бу!
Сез тагын нинди тузга язмаган исемнәр беләсез, язып җибәрегез!

Рабит Батулла

www.shahrikazan.ru