Өйләренең яме алар

Суфия апа белән Салихҗан абый Самигуллиннарны Бәрәскә авылында белмәгән кеше юктыр.

Авылның иң затлы, иркен һәм матур йортларының берсендә гомер кичерә алар. Үзләренә дә сокланып туймаслык, гомерләре хуҗалык эшендә, көнне-төнгә ялгап, ару-талуны белми хезмәт куеп узса да, бүгенге көннәре белән, тигезлекләре, тату тормыш кичерүләре, олысы-кечесенә хөрмәт белән караулары белән бик күпләргә үрнәк алар.
Салихҗан абый Бә­рәскәдән, сугышны кичеп, бер кулын калдырып кайткан әтисенә, авыр­лыкларны бик күп­ләр кебек тылда кичергән, өмет утын сүндерми ирен көтеп алган әнисенә сөенче булып, илебезгә Җиңү китергән 1945 елда дөньяга килә. 8 бала үсә алар гаиләдә. Сугыш яралары үзенекен итә, әтиләре озак яшәми, вафат була. Әниләре авыру. Бар авырлык балаларның үзләренә кала. 13 яшеннән хуҗалык эшен башкарган Сәлихҗан 10 сыйныфны кичке мәктәптә укып тәмамлый. Аннары хәрби хезмәткә алына. Чик буе гаскәрләрендә Латвияның Клайпеда шә­һәрендә өч ел хезмәт итә. Кайткач комбайнда эш­ли. Күмәк хуҗалыкны данлыкны Рауза Касимо­ва җитәкләгән еллар. Үт­кен күзле җитәкче тырыш егеткә шул вакытта игътибар итә. Җитәкче курсларында укып кай­тып, башта - бригадир ярдәмчесе, аннары бригадир булып эш­ли Салихҗан абый. 35 ел гомерен әнә шулай ту­ган җиргә, кендек каны тамган газиз җиргә багышлый ул. Читтән торып Тәтеш техникумының агрономия бүлеген тәмамлый.
Суфия апа исә күрше Биектау районыннан. Та­тар Алатында туып үс­кән. Мәктәпне тәмамлаган елны күрше район егетен кичен авыл клубында очрата. Кара кашлы, кара күзле, киң җилкәле, җитмәсә хәрби киемнән - кызлар күзе төшмәслек тә түгел. Күрә дә, гашыйк та була кыз. Егет тә төшеп калганнардан түгел, 18 яшьлек, янып торган Суфияны үзеннән читкә җибәрми. Самигуллиннар гаиләсе әнә шулай барлыкка килә. «Яшь мин», - дип тормый Суфия, башкалар кебек хуҗалык эшендә йөри, бәрәңгесен дә ала, чөгендерен дә. Соңрак сыер савучы булып эшли башлый. Икесе дә эштә булгач, бик серләшергә, иркенләп утырырга вакытлары булмый аларның. "Беребез кайтсак, икенчебез эшкә китә иде", - дип искә алалар ул чакларны елмаеп. Әле бит өй тулы бала-чагасы, абзар тулы малы. Шуңа да карамастан, колхозда да тырышып хезмәт куялар, өйләрендәге өч балага да дөрес тәрбия бирер­гә өлгерәләр алар. Олы кызлары Алсу бүгенге көндә Казан шәһәрендә Таттрансгаз оешмасында пешекче булып хезмәт куя. Гаиләсенә Салихҗан абыйның мөмкинлек­лә­ре чикле булган сеңлесе Мәрзия апаны да сый­дырган, хөрмәт күрсә­теп яши. Айгөлләре Эч­ке эшләр системасында, бухгалтер. Төпчекләре Ай­дар исә төп нигездә. Аның да үз гаиләсе, килен­нәре Гөлнур район хастаханәсендә санитарка, өч бала тәрбиялиләр. Әнә шул оныклары белән мәш килеп яткан көннәре Самигуллиннарның. "Үзебезнең балалар үскәндә бик игътибар би­рә алмадык, инде онык­ларга тиешле тәрбия биреп, туган телебездә аралашып, дингә өйрәтеп яши­без, Аллага шөкер. Шуның белән бик бәхетлебез", - диләр алар.
Тормышларын астын-өскә әйләндергән вакыйгалар да булган аларның. Бер көл булмый, гөл дә булмый, диләрме әле.
2001 елның җәендә өй­ләре, йорт-куралары янып бетә, бер сарай кала. Коелыплар төшәрдәй хәс­­рәт бу һәркем өчен. Бер-берсенә терәк булып, авырлыкларга каршы баралар. "Сәлихҗаным исән бит әле", - дип куана идем дип искә ала ул көннәрне Суфия апа. Дө­рестән дә, дистә еллар буе авыл халкы белән бергә яшәгән, эшләгән Салихҗанны авылдаш­ла­ры да, хуҗалык җи­тәкчесе Илгиз Вилдан улы да бик хөрмәт итә. "Урамнарга чыксам, Салихҗанның хәлен сорыйлар, сәламнәр әйтә­ләр - шуңа куанып кайтам", - ди Суфия апа. Ул чак­та да авылдашлар, шул ук Илгиз Вилдан улы ярдәмгә килә. Килеп кенә калмый җитәкче, өйнең төзелешен үз күзәтчелегенә ала. "Көн саен килеп, киңәшләрен биреп китә иде", диеп искә ала Самигуллиннар. Өйнең төзелеш сызымнарын да бергәләп эшлиләр. Элеккеге йортлары да зур, алты бүлмәле була аларның. Яңасын тагын да зур итеп күтәрәләр. Җитәкче­нең тырышлыкларына хөрмәт билгесе чагыла анда. Ике ай эчендә яңа йортка ке­рәләр. Эшләгәнеңнең ка­дерен күрү зур бәхет тү­­гелме?!
Бүгенге көндә икесе дә лаеклы ялда. Ир-ат ялга чыккач ни эшләргә белми интегә, вакытын үткәрә алмый. Сәлих­җан абый исә үзенә юанычны дин юлында кү­рә. Икенче көнне үк мәчеткә юл ала. Акрынлап догаларга өйрәнә, на­мазга баса. Суфиясын да шуңа тарта. Гомумән, тормышларының тәмен онык­ларны тәрбияләүдә, дингә якын булып, тыныч, матур гомер итүдә күрә алар. Чын мәгънә­сендә яшәүнең тәмен бе­леп, әлеге көнгәчә ярату хисләрен сүндерми, бер-берсен кадерләп, назлап яшиләр. Юкка гына Суфия апа "Беренче күргән көндәй яратам Сәлихҗанымны", - дип әйт­ми торгандыр. Сүз арасында "Җимешем" дип аркасыннан сөюләре дә, "Сәлихҗаным гына исән була күрсен", - дип теләк теләүләре дә эчкер­сез, ихлас аның. "Узган ел хас­таханәдә ятып чык­ты. Моңсуланып үлә яз­дым. Өй эче буш. Сыер­га кадәр саудырмый, аны көтә. Аптырагач, аның киемнәрен киеп чы­гып саудым. Өебезне ту­лы­ландырып торучы, һәр эшемә дәрт-дәрман бирүчем ул Сәлихҗан", - диюләре генә дә ни тора.
Кечкенә оныклары Әмир өлкәннәр көне уңаен­­нан шигырь өйрәнгән. Анда "Сез булсагыз таза, сәламәт - оныкларга булыр бик рәхәт", - дигән сүзләр бар. Дөрес­тән дә, өйдә олы кеше булу бик зур бәхет. Инде дә килеп дәүәни-дәүәти оныклар дип үлеп торса, аларга дөрес тәрбия бирергә омтылып, һәрчак ярдәмгә әзер булса - бу икеләтә бәхет. Без лаеклы ялда дип, кул кушырып утыра торганнардан да түгел алар. Яшь вакытта ничек, хәзер дә абзар тулы мал-туар, ике бакча бәрәңге утырталар. Күңелең тыныч булмаса, бу кадәр эшне башкарып та булмыйдыр ул. Суфия апа әле авыл мәдәният йортында уза торган чараларда катнашырга да өлгерә - җырлый, шигырьләр укый.
Сокланып та, гаҗәп­ләнеп тә кайттым мин Сәмигулиннар гаиләсеннән. Күңелемдә бары бер теләк - һәрчак шулай күңелләре белән яшь булып, шатлыкта-сөенечтә, балаларның, оныкларның игелеген күреп, тигезлектә, тынычлыкта, сәламәтлек белән тагын бик күп еллар якыннарын сөендерсеннәр иде. Алар моңа һичшиксез лаек.